Σε προηγούμενο άρθρο αναφέραμε ότι ένα από τα βαθύτερα αίτια της αύξησης τιμών στα ενοίκια και τα ακίνητα είναι η μετατροπή της κατοικίας σε επενδυτικό καταφύγιο. Όμως αυτή η παρατήρηση, όσο αληθινή κι αν είναι, δεν είναι αθώα. Ούτε ουδέτερη.
Η εξέλιξη αυτή έχει σοβαρές κοινωνικές συνέπειες – και γι’ αυτό πρέπει να ειπωθούν τα πράγματα με το όνομά τους:
Τα σπίτια συγκεντρώνονται στα χέρια λίγων. Και το κόστος διατήρησης για όσους κατέχουν σπίτι κ ιδιοκατοικούν αυξάνεται.
Οι ενοικιαστές πολλαπλασιάζονται. Η ιδιοκατοίκηση υποχωρεί.
Η πρόσβαση στη στέγη γίνεται προνόμιο – όχι δικαίωμα.
Και όλα αυτά οδηγούν σε ένα μοντέλο που θυμίζει – ναι, όσο σκληρό κι αν ακούγεται – νέα φεουδαρχία. Έτσι το ορίζω.
Τι είναι η φεουδαρχία;
Η φεουδαρχία ήταν το κυρίαρχο σύστημα κατά τον Μεσαίωνα στην Ευρώπη. Οι λίγοι (φεουδάρχες ή άρχοντες) κατείχαν όλη τη γη, ενώ οι πολλοί (αγρότες, δουλοπάροικοι) εργάζονταν και ζούσαν σε αυτή με αντάλλαγμα προστασία και ένα κομμάτι στέγης — χωρίς όμως να την κατέχουν ποτέ.
Το δικαίωμα στη στέγη δεν ήταν ατομικό, αλλά παραχωρημένο από τους “κατόχους της γης”.
Από την Μεσαιωνική Φεουδαρχία στην Κτηματαγορά 2.0 ή αλλιώς Νέα Φεουδαρχία ή Νεο-φεουδαρχία.
Κάποτε, οι λίγοι κατείχαν τη γη και οι πολλοί ζούσαν σε αυτή με αντάλλαγμα “υποταγή”.
Σήμερα, οι λίγοι κατέχουν χιλιάδες διαμερίσματα και οι πολλοί πληρώνουν ενοίκιο για να ζήσουν, σε ένα καθεστώς οικονομικής εξάρτησης.
Η ειρωνεία; Δεν πρόκειται για “κακούς ιδιώτες”. Πρόκειται για οργανωμένα funds, servicers, real estate platforms, θεσμικούς επενδυτές, που δεν αγοράζουν σπίτια για να ζήσουν σε αυτά — αλλά για να τα εντάξουν σε Excel, αποδόσεις, και χαρτοφυλάκια.
Η αγορά παγώνει για τους πολλούς
Η μαζική αγορά ακινήτων από λίγους έχει ως αποτέλεσμα:
-
Να στεγνώνει η διαθεσιμότητα για ιδιώτες αγοραστές.
-
Να αυξάνονται τεχνητά οι τιμές (λόγω “καθοδηγούμενης ζήτησης”).
-
Να πιέζονται προς τα πάνω τα ενοίκια (όταν η ιδιοκτησία γίνεται επενδυτικό asset, ζητά μέγιστη απόδοση).
-
Να μειώνεται η πραγματική ιδιοκατοίκηση.
-
Το 2023, η ιδιοκατοίκηση στην Ελλάδα μειώθηκε στο 69,6%, από τα υψηλότερα ποσοστά της Ε.Ε., υποχωρώντας σταθερά.
Κι αυτό δεν είναι απλή στατιστική. Είναι κοινωνικός μετασχηματισμός.
Πού είναι το κράτος;
Σε πολλές χώρες, η Πολιτεία έχει αναγνωρίσει τη στέγαση ως κοινωνικό αγαθό.
Στην Ελλάδα όμως:
-
Δεν υπάρχει θεσμοθετημένο πλαίσιο κοινωνικής κατοικίας.
-
Δεν υπάρχει ανώτατο όριο αύξησης ενοικίων.
-
Δεν υπάρχουν καν κίνητρα για νέες οικοδομές με χαμηλό κόστος/εισοδηματικά κριτήρια.
-
Οι δημόσιοι ή θεσμικοί χώροι παραμένουν αναξιοποίητοι.
Λύσεις υπάρχουν – αν υπάρξει πολιτική βούληση
Αν δεν θέλουμε μια κοινωνία ενοικιαστών με ανασφάλεια, αλλά ανθρώπων με πρόσβαση σε στέγη και προοπτική, τότε απαιτούνται παρεμβάσεις όπως:
-
Κίνητρα ιδιοκατοίκησης για νέους και ευάλωτες ομάδες.
-
Φορολόγηση μεγάλης ιδιοκτησίας όταν πρόκειται για “νεκρά” ακίνητα.
-
Δημιουργία κοινωνικών κατοικιών σε δημόσια γη.
-
Διαφάνεια και ρύθμιση στις αγορές ακινήτων από funds.
-
Διευκόλυνση συνεργατικών σχημάτων (co-housing, συνεταιρισμοί κατοικίας).
-
Απαλλοτρίωση εγκαταλελειμμένων ακινήτων που παραμένουν αναξιοποίητα επί χρόνια.
Καταλήγοντας
Το ακίνητο δεν είναι απλώς “επένδυση”.
Είναι κοινωνικό δικαίωμα. Είναι ανάγκη. Είναι χώρος ζωής.
Η ερώτηση είναι:
Θα επιτρέψουμε να γίνει η στέγη ένα ακόμα χρηματοπιστωτικό εργαλείο — ή θα την επαναφέρουμε εκεί που ανήκει;
Στην καρδιά της κοινωνίας.
Όχι στα χέρια των λίγων.
ΥΓ. Ως επαγγελματίας μεσίτης, δεν βλέπω την αγορά ακινήτων απλώς σαν αριθμούς ή συμβόλαια. Ανήκω σε εκείνους που πιστεύουν ότι μπορούμε να ασκούμε το επάγγελμά μας με επαγγελματισμό αλλά και κοινωνική ευαισθησία, διότι είμαστε μέρος της κοινωνίας. Ως πολίτες και ως καταναλωτές αντιμετωπίζουμε τις ίδιες δυσκολίες! Δεν είμαστε εδώ για να ενισχύουμε τη φεουδαρχία των λίγων, αλλά για να διευκολύνουμε ανθρώπους να βρουν το χώρο τους στον κόσμο. Γιατί στο τέλος, η καλή μεσιτεία δεν είναι απλώς μια “υπηρεσία” — είναι εμπιστοσύνη, ανθρώπινη επαφή και συμβολή σε μια πιο δίκαιη αγορά.